چهار فناوری بزرگ آینده به‌مرور درحال‌ورود جدی به جهان هستند. شرکت‌های بزرگ دنیای فناوری در حوزه‌های هوش مصنوعی، بلاک چین، اینترنت اشیاء و کلان‌داده سرمایه‌گذاری‌های بزرگی کردهاند. به‌هرحال، رشد و گسترش فناوری‌های مذکور با افزایش نگرانی‌ها درباره‌ی آن‌ها نیز همراه بوده است.
ترکیب فناوری‌های پیشگام گفته‌شده که با نام Big Four هم شناخته می‌شوند، جای بحث و بررسی کارشناسان امروزی دنیای فناوری است. به‌عنوان مثال، کلان‌داده نوعی سنگ‌بنای فناوری‌های آینده خواهد بود و اگر با هوش مصنوعی و بلاکچین ترکیب شود، ظرفیت‌های فراوانی دارد. به‌علاوه، ترکیب اینترنت اشیاء با بلاکچین نیز برای هر دو فناوری سودمند است.
در چند وقت اخیر، رشد و به‌کارگیری بلاکچین کاهش یافته است؛ اما همگان به کاربردهای گسترده و همه‌جانبه‌ی آن اذعان می‌کنند؛ بههمیندلیل، این فناوری می‌تواند سودمند باشد. سودمندی آن شبیه به هوش مصنوعی و اینترنت اشیاء است و خود را درکنار آن‌ها و خصوصا در پیشرفت اینترنت اشیاء نشان می‌دهد.
رشد فناوری اینترنت اشیاء هم ادامه دارد؛ اما آن هم به‌دلایل مختلف کاهش یافته است. یکی از دلایل، درک فعالان صنعت از دشواری به‌کارگیری شبکه‌های پیچیده از اشیاء بود. درواقع، دشواری از تصور اولیه‌ی آن‌ها بسیار بیشتر شد. به‌علاوه، مشکلات امنیت و طول‌کشیدن اجرای شبکه‌ها، تب پیرامون اینترنت اشیاء را تاحدودی فروکش داد. همین روند برای بلاکچین هم رخ داد.
به‌دلیل شباهت بلاکچین و اینترنت اشیاء در مشکلات اجرا و گسترش، شاید ترکیب این دو فناوری به حل مشکلات اصلی آن‌ها کمک کند. درواقع، آن‌ها به‌کمک یکدیگر می‌توانند برخی از موانع اجرای فناوری‌ها را از بین ببرند.
در نتیجه‌گیری فرض ترکیب‌شدن اینترنت اشیاء و بلاکچین، می‌توان سیستمی بدون نقص را تصور کرد؛ سیستمی که در آن اشیای هوشمند در شبکه‌ای با نظارت کم انسانی فعالیت می‌کنند. این شبکه از دفتر کل تغییرناپذیر بهره می‌برد؛ چون امنیت بلاکچین و تاحدودی هک‌ناپذیربودن آن اثبات شده است. به‌علاوه، سیستم توکن مناسب این ترکیب را کامل خواهد کرد.
ترکیب اینترنت اشیاء با بلاکچین مشکلات امنیتی را تا حد زیادی برطرف می‌کند
راه‌های متعددی وجود دارد که می‌توان با استفاده از آن‌ها فناوری‌های مذکور را باهم ترکیب و کاربردی مشترک استخراج کرد. درحالحاضر، این روش‌ها درحال‌بررسی قرار دارند؛ اما درمجموع، ترکیب بهینه و قوی‌ترین کاربرد هنوز کشف نشده است.
اینترنت اشیاء فناوری دشواری است
در فضای بلاکچین، توکن‌ها (ICO) با سرعت زیادی ظهور کردند و با ادعای حل‌کردن تقریبا تمامی مشکلات انسان، یکی پس از دیگری معرفی شدند. در حوزه‌ی اینترنت اشیاء نیز چنین تبی چند سال پیش ایجاد شد. بسیاری از فعالان فناوری اینترنت اشیاء را در آن سال‌های به‌عنوان ابزار انقلاب در همه‌ی جنبه‌های زندگی بشری دیدند.
به‌هرحال در مدت چند سال، تجربه‌های سخت و ارزشمندی در حوزه‌ی IoT کسب شد. کارشناسان به‌خصوص در بحث امنیت شبکه و زمان اجرای فناوری نکات مهمی فهمیدند.
اجرای شبکه‌های اینترنت اشیاء با نرخ شکست فراوانی رو‌به‌رو بود. در بررسی میدانی مشخص شد میزان موفقیت شرکت‌هایی با زمینه‌ی کاری اینترنت اشیاء فقط ۲۶ درصد بوده است. مشکلاتی که مانع از موفقیت این شرکت‌ها می‌شد، تقریبا همان مشکلاتی بودند که بر سر راه همه‌ی فناوری‌های جدید قرار می‌گیرند. کیفیت داده و تخصص داخلی و زمان زیاد پیش‌بینی‌نشده برای تکامل برخی از این موانع مشترک هستند.
ایده‌ها و فناوری‌های اینترنت اشیاء روی کاغذ امیدوارکننده و راحت به‌نظر می‌رسیدند. البته، امروز مشخص شده که قانونی‌کردن آن‌ها پیچیدگی‌های زیادی دارد. به‌علاوه، پس از قانونی‌شدن فناوری‌ها نیز مشکلات مختلف ازجمله حمله‌های امنیتی آن‌ها را تهدید می‌کند.
یکی از مثال‌های مهم در خلأ‌های امنیتی اینترنت اشیاء، با بات‌نت Mirai مشاهده شد. این حمله‌ی سایبری از دوربین‌های نظارتی IP و دستگاه‌های DVR آن‌ها برای گسترش استفاده می‌کرد. البته، دستگاه‌های قربانی روی تنظیمات پیش‌فرض کارخانه‌ای یا تنظیمات امنیتی ضعیف کار می‌کردند.
مشکلات امنیتی اینترنت اشیاء یکی از بحث‌های مهم کارشناسان امنیتی در سال‌های گذشته بود. برخی از آن‌ها، این مشکلات را با رخدادهای آخر‌الزمانی مقایسه می‌کردند. عماد لبادی، مدیرعامل VeCap، یکی از شرکت‌های امنیت اینترنت اشیاء، درباره‌ی نگرانی‌های امنیتی این حوزه می‌گوید:
حفاظت ناکافی در ابعاد بزرگ در حوزه‌ی اینترنت اشیاء دیده می‌شود. حتی دستگاه‌های تولیدکنندگان بزرگ صنعت نیز درمعرض بسیاری از نفوذهای خطرناک و ساده هستند. کمبودهای دستگاه‌ها در بخش امنیت در انواع مختلف دیده می‌شود: رمزگزاری ناقص و الزامات تأیید هویت ضعیف مانند ورود خودکار و امکان اتصال از خارج. فقط یک دستگاه ناایمن با تنظیمات ضعیف کافی است تا کل شبکه‌ی شما یا خانه‌ی هوشمندتان درمعرض نفوذ قرار بگیرد. درواقع، هکرها فقط به همان یک نقطه نیاز دارند تا کل شبکه را آلوده کنند.
هکرها کمتر از یک دقیقه زمان نیاز دارند تا به دستگاه‌های خانه‌ی هوشمند وارد شوند. دستگاه‌هایی از گوشی تلفن و تلویزیون گرفته تا کنسول‌های بازی، همگی به اینترنت متصل و درمعرض نفوذ هستند. تعداد زیادی از دستگاه‌ها با آسیب‌پذیری‌های شدید به‌نوعی درمعرض نفوذ هستند که تا پیش از فهمیدن تولیدکنندگان و ارائه‌ی به‌روزرسانی‌های امنیتی، نفوذهای امنیتی رخ می‌دهند و خبر آن‌ها نیز گسترش پیدا می‌کند. درواقع، تفکر کوتاه‌مدت امنیت بلندمدت را ازبین می‌برد.
لبادی، در ادامه کاربرد بلاکچین را در شرکت خود و برای ازبین‌بردن مشکلات امنیتی توضیح می‌دهد. یکی از کاربردها، ترکیب و اتصال این دو فناوری به یکدیگر است.
ما از تراکنش‌های قرارداد هوشمند برای ایجاد امنیت در همه‌ی ارتباطات داخلی در سیستم خانه‌ی هوشمند استفاده می‌کنیم. هر حرکتی در پلتفرم ما روی بلاکچین ذخیره می‌شود. دیتابیس نهایی تقریبا دربرابر نفوذ امن است.
تب اینترنت اشیاء تاحدودی فروکش کرده؛ اما کاربردهای آن فراوان است
تب اینترنت اشیاء فروکش کرده است؛ اما ظرفیت‌ها و کاربردهای این فناوری هنوز وجود دارند و دیده می‌شوند. البته، فناوری هنوز برای ورود به زندگی روزمره‌ی انسان‌ها آماده نیست. اینترنت اشیاء به بررسی‌ها و شتاب‌دهی‌های زیادی نیاز دارد. شاید این نیازها به‌کمک فناوری بزرگ و پیشگام دیگری رفع شود.
ساشا ایوانف، مدیرعامل و بنیان‌گذار Waves Platform و Vostok توضیح می‌دهد که رشد اینترنت اشیاء به‌سمت اجرا و کاربردی‌ترشدن می‌رود. البته، گسترده‌ترشدن قطعا به فناوری‌های دیگر وابسته خواهد بود.
اینترنت اشیاء به‌سمت اجرای گسترده‌تر و کاربردهای ملموس‌تر پیش می‌رود. به‌علاوه، ادغام‌شدن آن با دیگر فناوری‌های همچون کلان‌داده و هوش مصنوعی و بلاکچین تأثیرش را در زندگی و کار ما افزایش می‌دهد و درنهایت، راهکاری از آن استخراج خواهد شد. بزرگ‌ترین اجراها و دستاوردهای اینترنت اشیاء در سطوح صنعتی به‌دست خواهد آمد. حسگرهایی که داده‌های فراوانی در این سطح جمع‌آوری می‌کنند و در بخش‌هایی همچون حمل‌ونقل، باربری، ردگیری وفرایندهای صنعتی بهکار می‌روند.
اگر اینترنت اشیاء و بلاکچین را به‌عنوان فناوری‌های مستقل درنظر بگیریم، آن‌ها در کاربردهای اندک خود محدود می‌شوند. باوجوداین، هر دو این دستاوردهای مدرن با ترکیب با یکدیگر و همچنین هوش مصنوعی کاربردهای فراوانی خواهند داشت. هوش مصنوعی الگوریتم‌هایی برای تحلیل داده‌های جمع‌آوری‌شده‌ی دستگاه‌های متصل به اینترنت فراهم می‌کند. الگوریتم‌ها برای شناخت الگوهای مشخص استفاده می‌شوند. در همین حین، بلاکچین به‌عنوان لایه‌ای مهم و حیاتی برای تأیید داده‌ها و تأمین امنیت ذخیره‌سازی آن‌ها عمل می‌کند. از دیدگاه من، اگر این فناوری‌ها جدا ازهم استفاده شوند، کاربرد خاص و بزرگی نخواهند داشت.
بلاکچین وارد می‌شود
همان‌طورکه در ابتدای مقاله گفته شد، چهار فناوری بزرگ درحال‌توسعه هستند تا به‌عنوان نیروهای اصلی انقلاب صنعتی چهارم نقش خود را ایفا کنند. البته، همه‌ی آن‌ها به مرحله‌ای رسیده‌اند که قطعا به‌تنهایی نمی‌توانند از آن گذر کنند. بههمیندلیل، درحالحاضر ترکیب‌های مختلفی از فناوری‌های بزرگ آینده را شاهد هستیم.
لبادی در ادامه‌ی صحبت‌هایش به این نکته اشاره می‌کند که فناوری‌های اینترنت اشیاء و هوش مصنوعی و بلاکچین هر سه در ۱۰ سال گذشته به‌مقدار درخورتوجهی توسعه یافته‌اند. به‌علاوه، موفقیت نهایی اکوسیستم با بلاکچین شروع می‌شود.
فناوری‌های پیشگام فقط با ترکیب‌شدن انقلاب صنعتی چهارم را ایجاد می‌کنند
بلاکچین پایه‌های اینترنت را بازسازی می‌کند. یکی از ضعف‌های اصلی و مانع اتصال هوش مصنوعی و اینترنت اشیاء، مشکلات امنیتی است که در سطح و فرم کنونی اینترنت وجود دارد. فناوری بلاکچین می‌تواند با سه راهکار بسیاری از این مشکلات را ازبین ببرد.
بلاکچین به کاربران امکان می‌دهد به‌صورت مستقیم باهم تجارت کنند. این امکان مکانیزم پرداخت را هم‌زمان با شبکه‌ی ارتباطی به کاربران عرضه می‌کند. شبکه‌های بلاکچین را می‌توان برای ایجاد گزار‌ش‌هایی با قابلیت ایندکس استفاده کرد. این نوع گزارش به‌صورت خطی و دائمی ایجاد می‌شود و همه‌ی مردم در سرتاسر جهان بدون سانسور می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند.
قابلیت دیگر بلاکچین برای کاربران، ابزار تأیید هویت است. این امکان برای کاربرانی مفید خواهد بود که با هدف کنترل داده‌های خود فعالیت می‌کنند. البته، قطعا برای افرادی همچون لبادی امنیت مسئله‌ی مهمی محسوب می‌شود و بلاکچین همان ابزاری است که به‌تعبیر برخی کارشناسان، نسل سوم امنیت را به سیستم‌ها معرفی می‌کند.
دن بیلر، تحلیلگر سرویس فارستر نیز تعریف‌ها و تحلیل‌هایی برای مزیت‌های ترکیب دو فناوری مذکور دارد:
کاربردهای اینترنت اشیاء در اصول توزیع‌شده هستند. بههمیندلیل، فناوری دفتر کل توزیع‌شده یا همان بلاکچین نقشی اساسی در نحوه‌ی ارتباط مستقیم دستگاه‌ها باهم دارد. داشتن دفتر کل و ردگیری دستگاه‌ها و نحوه‌ی ارتباط و نیز وضعیت کنونی و کارکردن آن‌ها از مزیت‌های این ترکیب فناوری خواهد بود.
بلاکچین به‌عنوان پایه‌ای برای کاربردهایی ایجاد شد که شامل تراکنش و ارتباط هستند. چنین کاربردهایی مواردی همچون قراردادهای هوشمند یا دیگر کاربردهای هوشمند را در بر خواهند داشت که از فرایندهای خاص اینترنت اشیاء، پشتیبانی کنند. با این روش، بلاکچین می‌تواند نه‌تنها پذیرش و اجرای اینترنت اشیاء را تسهیل کند؛ بلکه قابلیت‌ها و بهره‌وری هزینه‌ای آن را نیز افزایش دهد.
ظرفیت‌های ترکیب دو فناوری ذکرشده، تنها به‌صورت فرضیه مطرح نشده‌اند؛ بلکه نمونه‌هایی از آن‌ها مورد بررسی و حتی اجرا قرار دارد. به‌عنوان مثال، IBM به‌عنوان یکی از استفاده‌کنندگان و بازیگران بزرگ راهکارهای بلاکچین، درحالحاضر از این فناوری برای نوعی از اینترنت اشیاء استفاده کرده و حتی درصدد توسعهی آن است. هدف نهایی این غول دنیای فناوری ترکیب و ادغام هوش مصنوعی و اینترنت اشیاء و بلاکچین خواهد بود.
تلاش برای پیشرفت‌های آتی
شرکت‌ها کاربران اصلی اینترنت اشیاء و بلاکچین هستند. آن‌ها هم مانند بازیگران بزرگ صنعت به این نتیجه رسیده‌اند که انقلاب صنعتی چهارم به‌هیچ‌وجه روی یکی از فناوری‌ها شکل نخواهد گرفت. به‌بیان‌دیگر، برای ایجاد چنین انقلابی به ترکیب و هم‌جوشی فناوری‌های پیشگام نیاز داریم.
اگر اینترنت اشیاء مشکلاتی از نوع امنیت و خرابکاری دارد، ترکیب آن با بلاکچین به‌منظور ساخت دفتر کلی امن و نفوذناپذیر کاملا منطقی به‌نظر می‌رسد. بدین‌ترتیب، اگر هوش مصنوعی با مشکل ضبط و نگهداری داده‌ها مواجه است، دفتر کل توزیع‌شده کمک بزرگی برای آن خواهد بود.
شایان ذکر است وقتی اینترنت اشیاء و هوش مصنوعی از مزایای ذکرشده در ترکیب با بلاکچین منتفع شوند، این فناوری نیز ریشه‌دار‌تر و حتی در برخی حوزه‌ها، استفاده از آن الزامی خواهد شد. به‌کارگیری در چنین سطحی، یکی از اهداف همیشگی فناوری دفتر کل توزیع‌شده بوده است.
